Ooit was de Zomertortel in Nederland een algemene duivensoort die in geheel Nederland wel te zien was. Anno nu is de Zomertortel een zeldzaamheid. De laatste 15 jaar is deze prachtige duivensoort enorm achteruit gegaan. De oorzaken zijn divers. In het buitenland, en dan vooral in landen rondom de Middellandse Zee, wordt de Zomertortel intensief bejaagd. Er wordt veel op deze duif geschoten en er worden grote aantallen met netten gevangen. Maar ook in eigen land heeft deze soort het zwaar. Door het verdwijnen van kruidenrijke en struikenrijke overhoekjes is het broedgebied afgenomen, maar ook de voedselmogelijkheden zijn afgenomen. Voordat de Zomertortel definitief uit Nederland verdwenen is willen we met het Wadden Vogelfestival 2020 geld inzamelen om deze soort te helpen.
Zomertortel volwassen zittend bij drinkvijver; Turtle Dove adult perched at drinking pool (foto: Agami, Marc Guyt)
Zomertortels, wie ziet ze nog.
Het zacht spinnende turr-turr-turr-geluid van deze duif associëren veel mensen tegenwoordig met de vakantie in Zuid-Europa. Dat is een veeg teken. De Zomertortel is de soort die het snelst achteruit gaat in Groot-Brittannië en in ons land is dat beeld niet anders.
In Engeland bedraagt de afname vanaf 1970 liefst 96%. Elke zes jaar halveert de stand. In het zuidoosten van Engeland zijn maatregelen getroffen om het aantrekkelijk te maken voor deze soort, zoals het aanleggen van akkertjes en het verbeteren van broedhabitat. Het onderzoek duurt vijf jaar en een onderdeel ervan is het zenderen van een aantal vogels.
Zomertortel op de grond; European Turtle Dove on the ground. (foto: Daniele Occhiato)
Probleem tijdens trek?
Eén zendervogel heeft men kunnen volgen naar West-Afrika en weer terug naar het broedgebied. Het is nog te vroeg om al uitspraken te doen, maar de trek lijkt een groot probleem te vormen. Want bij andere vogels die van een zender waren voorzien, heeft men het contact verloren in Zwitserland, Frankrijk en Spanje. Vooral weersomstandigheden en de jacht lijken te bepalen of de vogels Afrika halen. De soort is maar 3-4 maanden bij ons om te broeden en de rest van het jaar onderweg of in het overwinteringsgebied. Dat de Zomertortel daarnaast geconfronteerd wordt met voedselproblemen in het broedgebied, o.a. door het verdwijnen van kruidenrijke overhoekjes staat buiten kijf.
Ook in Nederland sterk achteruit
Ook bij ons gaat het deze soort niet voor de wind. En dat is een understatement van de eerste orde. Vanaf de jaren tachtig is een afname vastgesteld van 90%.
First-winter Turtle Dove (Streptopelia turtur) perched in a tree in Flevoland, Netherlands. Side view, showing rump. (foto: Agami, Marc Guyt).
Jaarlijks kwamen er duizenden Zomertortels (vroeger bekend als tortelduiven) naar Nederland om te broeden. In de jaren 70 van de vorige eeuw waren dat er nog zo’n 40.000. In de jaren 90 waren dat er nog 10.000 en rond 2010 kwamen er nog 5.000 Zomertortels deze kant op. Volgens de laatste schattingen zijn er dit jaar nog maar zo’n 1.000 exemplaren te vinden in ons land. Als dit zo doorgaat zullen er over een paar jaar helemaal geen Zomertortels meer in Nederland zijn!
Met dank aan Sovon voor het leveren van de kaartjes en grafiek: Een treurig beeld, de daling aanwezigheid van Zomertortels in de verschillende telblokken in Nederland. Inmiddels is het aantal nog verder gedaald. Op Texel hadden we bijvoorbeeld in 2019 nog maar enkele paartjes!
Het probleem is niet enkel een Nederlands probleem; veel Europese landen hebben te maken met een achteruitgang. Reden genoeg voor de Europese Commissie om een actieplan te ontwikkelen. Allereerst werd vastgesteld wat de oorzaken van de achteruitgang zijn. Een deel van het probleem ligt in Afrika, waar de meeste Zomertortels overwinteren. Veel leefgebieden van deze vogel worden verwoest en er wordt op de vogels gejaagd.
Turtle Dove adult standing Hongary; Zomertortel adult staand Hongarije (foto: Agami, Markus Varesvuo)
In Europa vormen de intensieve landbouw en de jacht het grootste probleem. En daar wordt nu iets aan gedaan. Al langer worden akkerranden ingezaaid met kruiden om allerlei dieren, die het slachtoffer zijn geworden van grootschalige landbouw, te helpen. Maar deze randen blijken voor de Zomertortel geen oplossing te bieden. De vegetatie is te dik, de planten staan te dicht op elkaar. In Engeland is geëxperimenteerd met dun ingezaaide akkerranden en veldjes en dat blijkt heel goed te werken. Binnenkort zullen ook in Zeeland de eerste dun gezaaide akkerranden verschijnen.
Dat is dus goed nieuws voor de bedreigde Zomertortel. Nu de jacht nog. In Frankrijk, Spanje en Italië worden jaarlijks honderdduizenden tortels geschoten. Meer beschermde gebieden en bewustwording bij de plaatselijke bevolking moeten deze cijfers omlaag brengen.
Wat kunt u doen?
We werken samen met Vogelbescherming Nederland en Sovon. Lees hier meer over Operatie Zomertortel van de Vogelbescherming.
U kunt op uw eigen manier ook een bijdrage leveren: doneer hier voor een team van de Texel Big Day, of doe mee met een eigen team en probeer zoveel mogelijk sponsorgeld binnen te halen. U kunt zich ook opgeven als vrijwilliger bij het Wadden Vogelfestival en op die manier uw steentje bijdragen.
Wat doen we met het gedoneerde geld?
Al het ingezamelde geld wordt gebruikt voor de nodige acties om deze soort te beschermen en de achteruitgang te stoppen. In overleg met Staatsbosbeheer en het Nationaal Park Duinen van Texel wordt een deel van het geld besteed aan het inzaaien van rijke duingraslanden met kruiden waardoor er een insectenrijker veld ontstaat met meer foerageermogelijkheden voor de in de nabijheid broedende Zomertortels. De rest van het gedoneerde geld zal via Vogelbescherming Nederland gebruikt worden in internationale campagnes tegen de jacht in het buitenland en de bescherming van de Zomertortel in het overwinteringsgebied.
Zomertortel; Turtle Dove. (foto: Agami, Bence Mate)
